اختصاصی پیام آشنا- در حالی که تغییرات اقلیمی با سرعتی نگران‌کننده چشم‌انداز تولیدات کشاورزی کشور را تهدید می‌کند، کارشناسان و مسئولان حوزه کشاورزی و اقلیم نسبت به ادامه مسیر فعلی بدون بازنگری جدی در الگوی کشت هشدار می‌دهند.
تغییر اقلیم؛ تهدیدی برای امنیت غذایی
مسعود گودرزی، مجری طرح کلان تغییر اقلیم، در برنامه‌ای رادیویی تأکید کرد که الگوی کشت در کشور نمی‌تواند نسخه‌ای دائمی و از پیش‌تعیین‌شده باشد. به گفته او، با توجه به واقعیت‌هایی مانند محدودیت منابع آب، شوری خاک، و تغییرات شدید آب‌وهوایی، تنها راهکار مؤثر، بازطراحی مستمر و علمی الگوی کشت با مشارکت مستقیم کشاورزان است. گودرزی تصریح کرد که بسیاری از تصمیم‌گیری‌ها در این حوزه بدون در نظر گرفتن داده‌های اقلیمی صورت می‌گیرد؛ روندی که می‌تواند کشور را به بحران غذایی عمیق‌تری سوق دهد.
او همچنین بر ضرورت حذف بروکراسی فرساینده و افزایش هماهنگی میان نهادهای مسئول تاکید کرد و هشدار داد که در نبود یک سیاست یکپارچه اقلیمی، حتی برنامه‌های کشاورزی فعلی نیز ممکن است به شکست بیانجامند.
بحران آب؛ مانعی جدی در مسیر کشاورزی پایدار
در سطح عملیاتی، جبرئیل برادری، رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان تهران، از کمبود ۴۰۰ میلیون مترمکعبی آب کشاورزی در استان خبر داده و گفته است که بخش کشاورزی تنها کمتر از ۴۵ درصد منابع آبی استان را در اختیار دارد. با وجود اقدامات متعدد از جمله توسعه آبیاری نوین در بیش از ۸۵ درصد اراضی قابل اجرا و احیای صدها رشته قنات، برادری تأکید کرد که راندمان مصرف آب در استان تهران به ۶۲ درصد رسیده؛ عددی فراتر از میانگین کشوری، اما همچنان ناکافی در برابر ابعاد بحران.
وی در ادامه مشکلاتی مانند تخصیص نامناسب آب سدها، کاهش حقابه کشاورزان و تبدیل منابع چاه‌ها به مصارف صنعتی را از موانع بزرگ برشمرد که بدون تزریق اعتبار و تصمیم‌گیری قاطع حل نخواهند شد.
الگوی کشت قراردادی؛ فرصت از دست‌رفته سه‌دهه‌ای
از سوی دیگر، خلأ اجرای الگوی کشت قراردادی یکی از عوامل کلیدی در شکل‌گیری نابسامانی بازار محصولات کشاورزی معرفی می‌شود. به گفته مصطفی دارایی‌نژاد، کارشناس حوزه کشاورزی، کشاورزان به دلیل نبود چارچوب مشخص، سال به سال بر اساس تجربه و قیمت سال قبل تصمیم به کشت می‌گیرند. این مسئله باعث شده در برخی سال‌ها تولیداتی نظیر پیاز و سیب‌زمینی به شدت افزایش یابد و در نبود بازار فروش، به ضایعات تبدیل شود.
دارایی‌نژاد تأکید می‌کند که با اجرای الگوی کشت مبتنی بر قرارداد، ضمن مدیریت منابع پایه‌ای مانند آب و خاک، از هدررفت سرمایه ملی نیز جلوگیری می‌شود. وی ترکیه را نمونه موفق این سیاست دانسته و پیشنهاد کرده دولت با تأمین بذر و کود رایگان، زمینه حمایت عملی از کشاورز و صادرات‌محور کردن تولیدات را فراهم آورد.
در شرایطی که تغییرات اقلیمی و کمبود منابع آبی کشور را با تهدیدی بی‌سابقه مواجه کرده، آینده کشاورزی ایران وابسته به تصمیمی روشن و قاطع در خصوص اجرای یک الگوی کشت پویا، علمی و مشارکتی است. الگویی که نه فقط به داده‌های اقلیمی متکی باشد، بلکه ساختار اقتصادی، توان تولیدی، و رفتار بازار را نیز به رسمیت بشناسد. در غیر این صورت، خسارات معیشتی و امنیتی ناشی از ادامه روند فعلی، جبران‌ناپذیر خواهد بود.
