بازار ۴۰۰ میلیارد دلاری آفریقا؛ فرصت طلایی پیش روی ایران
اختصاصی پیام آشنا- سومین اجلاس همکاری‌های ایران و آفریقا، در حالی در تهران آغاز شد که نشانه‌های آشکاری از تغییر رویکرد سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران به سمت "تعمیق مناسبات جنوب-جنوب" قابل مشاهده است. در این نشست که با حضور نمایندگان ۵۱ کشور آفریقایی برگزار شد، مقامات ارشد ایرانی از جمله رئیس‌جمهور مسعود پزشکیان، معاون اول محمدرضا عارف و وزیر صنعت، معدن و تجارت محمد اتابک بر اهمیت راهبردی آفریقا در سیاست خارجی ایران تاکید کردند.
پزشکیان در سخنان خود با تکیه بر مضامین انسانی و قرآنی، قاره آفریقا را نه صرفاً شریک اقتصادی، بلکه همکار در ساختن جهانی مبتنی بر عدالت و انسانیت دانست. او ضمن تسلیت حادثه انفجار در بندر شهید رجایی، تأکید کرد که جمهوری اسلامی آمادگی دارد دستاوردهای خود در حوزه‌های سلامت، صنعت، کشاورزی، امنیت و صلح را با کشورهای آفریقایی به اشتراک بگذارد. پزشکیان نگاهی فراتر از مبادلات اقتصادی ارائه داد و بر ساختن خانه‌ای جهانی بر پایه محبت، برادری و حقوق انسانی تاکید کرد.
در سوی دیگر، کنستانتینو چونگا معاون اول رئیس‌جمهور زیمبابوه، از بازار بالقوه ۴۰۰ میلیارد دلاری آفریقا سخن گفت و ایران را به سرمایه‌گذاری در این قاره دعوت کرد. او تاکید کرد که سه حوزه کلیدی کشاورزی، انرژی و گردشگری می‌تواند محور همکاری‌های مشترک قرار گیرد.
وزیر صمت ایران نیز با نگاهی فنی‌تر، افق مبادلات ایران و آفریقا را بیش از ۱۰ میلیارد دلار ترسیم کرد و بر توسعه زیرساخت‌ها، ایجاد صندوق توسعه مشترک، تأسیس شهرک‌های صنعتی و راه‌اندازی خطوط کشتیرانی و هوایی تأکید داشت. این نگاه نشان می‌دهد که ایران به دنبال تثبیت حضور سازمان‌یافته و نظام‌مند خود در اقتصاد قاره آفریقا است.
در این میان، محمدرضا عارف با تاکید بر پیوندهای دیرینه فرهنگی و تاریخی، آفریقا را نه یک بازار صرف، بلکه یک شریک راهبردی در نظم نوین جهانی معرفی کرد. او تعامل جنوب-جنوب را بستری برای رهایی از سلطه قدرت‌های سنتی جهانی دانست و با ادبیاتی آرمانی از ائتلاف ملت‌های جنوب برای بازنویسی قواعد بازی جهانی سخن گفت.
تحلیل راهبردی:
برگزاری سومین اجلاس همکاری‌های ایران و آفریقا، پیامی چندلایه را به مخاطبان داخلی و خارجی مخابره کرد:
1. تغییر هندسه دیپلماسی ایران: تمرکز بر کشورهای جنوب به عنوان راهبردی برای دور زدن فشارهای غربی و تحکیم جایگاه بین‌المللی ایران.
2. نگاه فراتر از تجارت: تأکید بر اشتراکات انسانی، تمدنی و تاریخی که می‌تواند سرمایه اجتماعی مناسبی برای تعمیق همکاری‌ها ایجاد کند.
3. اقتصاد مقاومتی در عمل: با توجه به ظرفیت‌های معدنی، کشاورزی و جوان بودن جمعیت آفریقا، این همکاری می‌تواند در راستای سیاست اقتصاد مقاومتی مدنظر مقام معظم رهبری تفسیر شود.
4. بازسازی تصویر ایران: حضور فعال ایران در آفریقا، تلاشی برای ارائه چهره‌ای مثبت و سازنده از جمهوری اسلامی در جهان در حال توسعه است.
ایران در شرایطی که همچنان با فشارهای اقتصادی و سیاسی غرب مواجه است، قاره آفریقا را به عنوان فرصتی برای گسترش حوزه نفوذ خود و ایجاد پیوندهای راهبردی با جهان جنوب می‌بیند. موفقیت در این مسیر، مستلزم عبور از سطح شعارها و حرکت به سمت اقدامات عملی، نظام‌مند و پایدار در عرصه دیپلماسی اقتصادی و فرهنگی خواهد بود.