آلاینده‌های خطرناک از آنچه فکر می‌کنیم به ما بسیار نزدیک‌ترند
موجب خوشحالی است که همایش «طبیعت و تن» به موضوع مبارزه با سرطان با رویکرد به محیط‌زیست پرداخته است. از آنجا که آلاینده‌های محیط زیستی موجود در محیط زندگی‌مان یکی از عوامل مهم در بروز انواع سرطان هستند بررسی اثر این آلاینده‌ها و مدیریت و کاهش انتشار آنها می‌تواند نقش بسزایی در کاهش بیماری سرطان داشته باشد.
معاون رئیس جمهور گفت: آلاینده‌های خطرناک از آنچه فکر می‌کنیم به ما بسیار نزدیک‌ترند.
متن بیانیه شینا انصاری معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست در همایش «طبیعت و تن» توسط الهام عبدالعلی پور مشاور امور زنان مدیر کل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی که صبح امروز قرائت شد به شرح زیر است:
بسم‌الله الرحمن الرحیم
خانم‌ها و آقایان محترم، اساتید، دانشجویان و فعالان حوزه پزشکی و محیط‌زیست
موجب خوشحالی است که همایش «طبیعت و تن» به موضوع مبارزه با سرطان با رویکرد به محیط‌زیست پرداخته است. از آنجا که آلاینده‌های محیط زیستی موجود در محیط زندگی‌مان یکی از عوامل مهم در بروز انواع سرطان هستند بررسی اثر این آلاینده‌ها و مدیریت و کاهش انتشار آنها می‌تواند نقش بسزایی در کاهش بیماری سرطان داشته باشد.
متأسفانه باید گفت که بعد از انقلاب صنعتی راه ورود بسیاری از مواد مصنوعی به زندگی ما باز شد. در نگاه اول، اغلب این مواد که در حجم بالایی هم تولید می‌شدند رفاه و راحتی زندگی ما انسان‌ها را در پی داشتند. حلّال‌ها، رنگ‌ها، شوینده‌ها و محصولات آرایشی و بهداشتی، پوشش ظروف آشپزخانه، مواد نگهدارنده غذا، آفت‌کش‌ها و کودهای شیمیایی کشاورزی از جمله این تولیدات دل‌فریب بودند. تولیداتی که روزگاری باتوجه به خواص و مزیت‌های بی‌شمارشان در زمره محصولات جادویی محسوب می‌شدند.
برای مثال زمانی آزبست با توجه به خصوصیات منحصربه‌فرد به‌خصوص قدرت کششی بالا و مقاومت در مقابل حرارت و نسوز بودن عنوان پرطمطراق «ماده جادویی» را بر پیشانی داشت و به‌صورت گسترده در ساختمان‌ها، لنت‌های ترمز و لوله‌های انتقال آب مورداستفاده قرار گرفت. در آن زمان کسی فکر نمی‌کرد که این ماده صنعتی می‌تواند چه خطرات مهلکی بر سلامت انسان‌ها داشته باشد. بعد از سال‌ها استفاده با اثبات پیامدهای خطرناک آزبست، نگاه دنیا به این ماده تغییر کرد. وقتی مطالعات اپیدمیولوژیک و شواهد عینی، ارتباط بین مواجهه با آزبست و بروز بیماری‌های بدخیم مثل سرطان ریه و مزوتلیوما را روشن کرد زنگ خطر به صدا در آمد و کشورهای توسعه‌یافته تصمیم گرفتند تا به‌رغم محاسن بسیار زیاد این ماده، عطایش را به لقایش ببخشند و از مصرف آن صرف‌نظر کنند.
مثال دیگر روغن‌های نسوز یا آسکارل بودند که به طور وسیع در خازن‌ها و ترانسفورماتورهای قدیمی استفاده می‌شدند. این روغن به عنوان افزودنی در روغن‌های دیگر کاربرد داشت و در تأسیسات صنعتی، صنایع برق، معادن، سامانه‌های راه‌آهن و حتی ساختمان‌های تجاری و مسکونی مورداستفاده قرار می‌گرفت. باوجود تولید حدود دو میلیون تن از این ماده در جهان با توجه به خطرات و عوارض محرز سرطان‌زایی، ممنوعیت و محدودیت کاربرد آن طی دهه‌های ۷۰ و ۸۰ میلادی در بسیاری از کشورهای جهان اعمال شد. بااین‌حال این ماده سمی هنوز در حال مصرف در ترانس‌ها و خازن‌های زیر بار و دستگاه‌های هیدرولیکی قدیمی هست و پسماندهای حاوی این روغن سمی نیز در صورت نشتی و روش‌های غیراصولی تخلیه و پاک‌سازی ترانس‌ها قابلیت آلودگی جدی محیط‌زیست را دارند.
نمونه‌های پرشمار دیگری از درس‌آموخته‌های بشر در استفاده بی‌محابا از مواد مصنوع چون محصولات حاوی فلزات سنگین و ترکیبات آلی پایدار، سوخت‌ها یا رنگ‌های دارای سرب و بسیاری از ترکیبات دیگر را می‌توان نام برد که به دلیل اثرات تجمعی، جهش‌زایی یا سرطان‌زایی و سمیت بالا موجب تهدید سلامت انسان و آلودگی شدید آب، خاک و هوا شده‌اند و عوارض آنها متأسفانه طی سال‌ها برقرار است.
باوجود توافقنامه‌های بین‌المللی و منسوخ‌شدن کاربرد بسیاری از موارد شیمیایی پرخطر، چرخ کارخانه عظیمی که انسان معاصر برای ساخت انواع ترکیبات شیمیایی پدید آورده است همچنان پرشتاب می‌چرخد. حجم بالای آلاینده‌های محیط زیستی که به شکل‌های مختلف در پیرامون ما وجود دارد نشان از آن دارد که آلاینده‌های خطرناک محیط زندگی ما از آنچه فکر می‌کنیم به ما بسیار نزدیک‌ترند.
من در کتاب گت مریضی یا بیماری بزرگ که حاوی تجربه‌نگاری روزهای مواجهه‌ام با بیماری سرطان بود، با توجه به زمینه تخصصی فعالیت در سازمان حفاظت محیط‌زیست در حوزه آلودگی‌ها، دو بخش از کتاب را به موضوع محیط‌زیست و سرطان اختصاص دادم. واقعیت این است که نگرانی از افزایش بیماری سرطان با توجه به گستره آلودگی‌های پیدا و پنهانی که به زندگی ما راه پیدا می‌کنند یک دغدغه جدی در کشور است و من قدردان شما هستم که با برگزاری این همایش بر اهمیت توجه رابطه بین محیط‌زیست و سرطان تأکید کرده‌اید. امیدوارم همایش طبیعت و تن ضمن طرح مباحث تخصصی حوزه سرطان با رویکرد پیشگیرانه، با تبیین ارتباط تنگاتنگ میان محیط‌زیست و سرطان موجبات ایجاد حساسیت بیشتر در سطح سیاستگذاری دستگاه‌های ذی‌ربط برای برنامه‌ریزی اولویت‌دار در حوزه کاهش آلودگی‌های محیط زیستی شود.
شینا انصاری
معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست