کنترل آلودگی هوا بدون نقشه راه ممکن نیست
علاوه بر این باید بررسی کرد که حاصل بازرسی‌ها و معاینه فنی‌هایی که بر آن تاکید می‌شود، چه چیزی بوده‌است. در حوزه نصب تجهیزات جدید مثل فیلتر دوده و یا معاینه فنی خودرو هم اقدامات موثری می‌تواند صورت بگیرد.
محیط زیست: عضو هیأت علمی گروه محیط زیست دانشگاه تهران گفت: در بحث کنترل آلودگی هوا و اثر بخشی برنامه‌های آن به جای مدیریت خطی به یک مدیریت چرخشی نیاز داریم.
دکتر مظاهر معین‌الدینی درباره راهکارهای کاهش آلودگی هوا اظهار کرد: برای مدیریت کیفیت هوا ابتدا باید با شناخت وضع موجود شروع و بررسی کرد که امروزه پدیده آلودگی شهرها ناشی از کدام آلاینده بوده و کدامیک از بقیه مهم‌تر و سهم بیشتری در آلودگی هوا دارد. همچنین بررسی وضعیت هواشناسی و اقلیمی، وضعیت اقتصادی، اجتماعی و سیاسی منطقه‌ای هم مهم است. همه این موارد کمک می‌کند تا بتوانیم به سمت راه‌حل‌هایی که نیاز داریم و انتخاب مسیر مناسب حرکت کنیم.
وی افزود: اگر در زمینه مدیریت کیفیت هوا، آیین نامه‌ای را تصویب یا قانونگذاری و بودجه‌ای را هزینه می‌کنیم، باید بدانیم در یک پازل بزرگ چه نقشی دارد و قرار است به چه میزان از این معضل را کم کند. مثلا زمانی که به شهروندان در مورد کاهش آلودگی هوا توصیه داریم، باید بتوانیم در این پازل نقش شهروندان را مشخص کرده تا مشارکت موثرتری از آنها داشته باشیم.
معین‌الدینی ادامه داد: برنامه مدیریت کیفیت هوا در واقع یک پازل بزرگی است که از بخش‌ها، نهادهای مختلف دولتی و غیر دولتی تشکیل شده که کمک کننده هستند. بنابراین در مرحله دوم به سراغ این موضوع می‌رویم که برای حل این مشکلات چه توان و چه فرصت‌ها و تهدیدهایی را پیش رو داشته و چه استراتژی و راهکارهایی را برای مقابله با این وضعیت در اختیار داریم.
این کارشناس محیط زیست بیان کرد: برای این مدیریت باید بررسی کرد که آیا نیاز است که استانداردهایمان به روز شود و یا اینکه استانداردهای موجود کفایت می‌کند. در واقع بخشی از این اطلاعات کمک می‌کند که خلأ قانونی یا اجرای قانون‌های موجود را احصاء کنیم. این پرسش‌ها مطرح است که در حوزه برنامه ریزی چقدر خواسته شده که شهروندان مشارکت بخصوصی داشته باشند، از وسایل حمل و نقل عمومی و سوخت پاک‌تری استفاده و تکنولوژی خودرویی بهتری انتخاب کنند. در این زمینه آیا توانسته‌ایم شرایط و زیرساخت‌ها را فراهم کنیم، اگر فراهم شده، چرا تمایل به انتخاب و رفتار مناسب هنوز اتفاق نیافتاده است.
وی گفت: آیا مسائل سیاسی و اولویت‌هایی که وجود دارد، فرصت و مجالی برای مطرح شدن این موضوع را ایجاد کرده و یا اینکه فقط وقتی در شرایط خاصی مثل طوفان‌های گرد و غبار تابستانی و وارونگی دمای زمستان و تجمع آلاینده‌ها، ما را به سمت یک وضعیت حاد سوق می‌دهد، به فکر اینکه باید برای آن برنامه‌ای داشته باشیم، می‌افتیم. حاصل این بخش و تفکر در مورد هر یک از این نقاط ضعف، قوت، فرصت‌ها و تهدیدها ما را به سمت و سویی می‌برد، که برنامه ریزی کنیم و این برنامه باید اثربخشی آن مشخص باشد.
عضو هیأت علمی گروه محیط زیست دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران افزود: علاوه بر این باید بررسی کرد که حاصل بازرسی‌ها و معاینه فنی‌هایی که بر آن تاکید می‌شود، چه چیزی بوده‌است. در حوزه نصب تجهیزات جدید مثل فیلتر دوده و یا معاینه فنی خودرو هم اقدامات موثری می‌تواند صورت بگیرد، چرا که در حوزه معاینه فنی انتشار آلودگی را از خودروهای فاقد استاندارد معاینه فنی داریم. وی افزود: وقتی چندین هزار میلیارد در بخش‌های مختلف با هدف کاهش آلودگی هوا هزینه می‌شود، مهم است که بدانیم آیا ا اثر بخش بوده یا خیر.
معین الدینی در ادامه با اشاره به نقش آگاهی عمومی اظهار کرد: بخشی از این برنامه‌ها مربوط به ارتباط با جامعه است، اینکه مردم چقدر آگاه هستند و چقدر به برنامه آموزشی نیاز داریم. به عنوان مثال یک کشور اروپایی از سال ۱۹۵۰ شروع به آموزش مردم در حوزه تفکیک پسماند از مبدأ کرد و در سال ۱۹۸۵ نتیجه ۳۵ سال این آموزش مشخص و از مشارکت ۵۰ درصدی مردم خبر داد. بنابراین در فرهنگ سازی برای کاهش عوامل موثر در آلودگی و مدیریت کیفیت هوا نحوه ارتباط با مردم جامعه، نقش مردم، اطلاع رسانی‌ها و شیوه انجام آن مطرح می‌شود.
وی یادآور شد: بعد از این موارد و انجام این اقدامات یک وضعیت جدیدی خواهیم داشت که در نتیجه آن انتشار آلاینده‌ها و غلظت آن، شرایط اجتماعی و فرهنگی تغییر کرده است. ما باید در این نقطه توقف کنیم و کارایی برنامه‌ها و طرح‌هایی که اجرا شده‌اند، را بسنجیم و مشخص کنیم چقدر به اهداف مورد نظر خود رسیده‌ایم.
این کارشناس محیط زیست خاطر نشان کرد: متاسفانه در بخش مدیریت کیفیت هوا و آلودگی به جای اینکه مشکلات در این بخش حل شود، به دنبال عارضه یابی و حواشی این موضوع هستیم. در حالی که باید یک ممیزی انجام داد و نتایج اقدامات و وضع موجود را بسنجیم و در صورتی که راهکارها موثر بوده، ادامه دهیم و یا اگر ناکارآمد بوده‌اند، آنها را متوقف کنیم.
این پژوهشگر در ادامه مطرح کرد: اقتضای زمان و تغییر وضعیت اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و عرضه تکنولوژی می‌تواند به اینکه از ابزارها و شیوه‌های دیگری استفاده کنیم، کمک کند تا بتوانیم بازخوردی در این مدیریت جدید به دست بیاوریم. در بحث کنترل آلودگی هوا و اثر بخشی برنامه‌های آن به جای مدیریت خطی به یک مدیریت چرخشی نیاز داریم که خروجی این سامانه، ورودی تصمیم گیری بعدی باشد و با بازخوردهایی که می‌گیریم مسیر بعدی را تنظیم کنیم.
عضو هیأت علمی گروه محیط زیست دانشگاه تهران در ادامه خاطر نشان کرد: شاید در کشور به شناختی از ایستگاه‌های کیفیت هوا و توسعه آن نیاز داشته باشیم ولی در حال حاضر در بحث کلان نیاز به یک نقشه راه داریم که بتواند به طور موثری ما را در حوزه هوا کمک کند.