مکانیزم ماشه؛ بازگشت تحریم‌ها با بازی روانی
اختصاصی پیام آشنا- در حالی که سه کشور اروپایی فعال‌سازی مکانیزم ماشه را آغاز کرده‌اند، کارشناسان معتقدند بازگشت احتمالی تحریم‌های شورای امنیت اثر اقتصادی قابل‌توجهی برای ایران نخواهد داشت و بیشتر باید پیامدهای روانی و سیاسی این اقدام را جدی گرفت.
با شدت گرفتن بحث‌ها پیرامون برجام و آغاز روند فعال‌سازی مکانیزم ماشه از سوی بریتانیا، فرانسه و آلمان، پرسش اصلی این است که بازگشت تحریم‌های ذیل قطعنامه‌های شورای امنیت چه اثری بر اقتصاد ایران خواهد داشت؟ مرور دیدگاه‌های کارشناسی و مواضع رسمی نشان می‌دهد که اقتصاد ایران در حال حاضر تحت فشار تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا قرار دارد و بازگشت تحریم‌های سازمان ملل بیش از آنکه باری تازه بر اقتصاد کشور تحمیل کند، تبعات سیاسی و روانی خواهد داشت.
تمایز تحریم‌های آمریکا و سازمان ملل
علیرضا تقوی‌نیا، تحلیلگر مسائل سیاسی، در گفت و گو با پیام آشنا ضمن تأکید بر تمایز میان تحریم‌های سازمان ملل و تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا می‌گوید: برجام هرگز نتوانست تحریم‌های اولیه و ثانویه آمریکا را رفع کند و به همین دلیل منافع اقتصادی ایران از این توافق محدود باقی ماند. به باور او، تجربه خروج آمریکا از برجام در سال ۱۳۹۷ نشان داد که فشار اصلی بر اقتصاد ایران ناشی از تحریم‌های واشنگتن است، نه قطعنامه‌های شورای امنیت.
اثر روانی بازگشت تحریم‌ها
به گفته تقوی‌نیا، اگرچه فعال‌سازی مکانیزم ماشه از نظر اقتصادی تحول جدیدی ایجاد نمی‌کند، اما می‌تواند به‌طور مقطعی اثرات روانی منفی بر بازار ارز و سرمایه بگذارد. او معتقد است این واکنش‌ها کوتاه‌مدت و ناشی از فضای بی‌اعتمادی و پیش‌بینی‌های نادرست است.
موضع رسمی ایران: تحریم‌ها بی‌اثر شده‌اند
حمید قنبری، معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه، بازگشت احتمالی شش قطعنامه شورای امنیت را «غیرقانونی» دانسته و تأکید می‌کند که ایران این تحریم‌ها را به رسمیت نمی‌شناسد. او معتقد است بخش زیادی از افراد و شرکت‌های مشمول تحریم‌های سازمان ملل دیگر وجود خارجی ندارند و ساختار اقتصاد ایران نیز طی سال‌های اخیر تغییر کرده است؛ بنابراین، تحریم‌های احتمالی اثر عملی چندانی نخواهند داشت.
قنبری همچنین یادآور می‌شود که برخلاف دوره تصویب قطعنامه‌ها در گذشته، امروز چین و روسیه همراه اروپا و آمریکا نیستند و همین مسئله امکان اجماع جهانی علیه ایران را دشوار کرده است.
هشدار ایران به اروپا
در همین حال، کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر امور خارجه، به اروپایی‌ها هشدار داده که اجرای اسنپ‌بک می‌تواند روابط ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را به‌طور مستقیم تحت تأثیر قرار دهد و فضای دیپلماتیک را به بن‌بست بکشاند. به گفته کارشناسان، چنین اقدامی نه تنها اختلافات را حل نمی‌کند بلکه مسیر همکاری ایران با جامعه جهانی را سخت‌تر می‌سازد.
مجموع دیدگاه‌ها نشان می‌دهد که مکانیزم ماشه در بعد اقتصادی ظرفیت چندانی برای فشار مضاعف بر ایران ندارد، چرا که بخش عمده محدودیت‌ها پیش‌تر از سوی آمریکا اعمال شده است. اما پیامدهای روانی کوتاه‌مدت در بازار و همچنین چالش‌های سیاسی بلندمدت، اصلی‌ترین مخاطرات این اقدام به شمار می‌رود. به نظر می‌رسد مدیریت هوشمندانه فضای اقتصادی و دیپلماتیک، کلید عبور از تبعات احتمالی این سناریو خواهد بود.