بایستگیِ فضای مجازی؛ فاجعه‌ای با بسامد بالا!
الهام آمرکاشی - در حالی فضای مجازی، از سال‌های گذشته تا کنون، بخش قابل توجهی از سبد فرهنگیِ خانوار را به خود اختصاص داده و به عنوان امری روتین در جامعه مورد پذیرش قرار گرفته است که دغدغه شبکه‌های اجتماعی، همچنان از جمله مقولات حائز اشاره‌ای است که قریب به اکثریت خانواده‌ها را در مدار نگرانیِ زیست اینترنتی قرار داده است.
آنچه به گفتۀ جامعه‌شناسان متعدد در این زمینه، هشداربرانگیز است؛ عدم تمرکز کافی به اوقات نوجوانانی‌است که با تمام اعتیاد به فضای مجازی، در صورت نبودِ برنامه‌ای مشخص و قابل توجه برای بازه سنیِ این گروه، گرایش مجدد به عادت دوسالۀ مجازی که در دوران کرونا به فابینگ بدل شد، در آن‌ها رشدِ بیش از پیش خواهد داشت وَ به فضایی عادت خواهند کرد که قطع به یقین برای شمار گسترده‌ای از نوجوانان مناسب نبوده و در اشاعۀ کم‌سوادی به آن‌ها نیز کمک خواهد کرد.
کم‌سوادی از آن بُعد قابل بحث است که در تعداد قابل توجهی از شبکه‌های اجتماعی، اشتراک‌گذاری مطالب به صورت علمی و صحیح صورت نمی‌گیرد و بارگذاری تعداد بالایی از مطالب در جهت تخریب ذهنی کودکان و رهیابیِ ذهنیِ آنان در مسیر سیال نادرست از جهت‌دهی اصولی و قابل تعریف در جامعه کنونی است. کم‌سوادیِ گسترده‌ای که محدودیت تفکر بارز را برای اقشار سنین پایین جامعه به وجود می‌آورد که بدون تفحص و آموزش و صرفاً از روی نمای ظاهری شبکات، جذب پیج‌های فاقد برچسب‌گذاری علمی هستند و جدای از موضوعِ عدم آگاهی‌بخشی که در شماری از صفحات مجازی موجود است، بارگذاریِ مطالب بدون آموزۀ متقن و کاملاً مردود صورت می‌گیرد.
در این مسیر و با توجه به چسبندگی فضای مجازی، مقوله بایستگیِ شبکه‌های اجتماعی و التزام در این فضا، تا حدی در بین صاحب‌نظران این حوزه، پراهمیت تلقی می‌شود که قریب به اکثریتِ کارشناسانِ امر در این زمینه، بر این موضوع تکیه دارند که فضای موجود در گسترۀ فعلی، جزء لاینفک سبد فرهنگیِ اغلب خانوارها محسوب می‌گردد و باید به این مهم توجه داشت که زیستِ اینترنتی در قشر نوجوان جامعه در حالی تا حد قابل توجهی گسترش پیدا کرده که اینچنین مورد برداشت است که گویا بدون حضور اینترنت، نمی‌توانند به زندگیِ عادی ادامه دهند! وَ به اعتقاد اهل فن در این زمینه، توجه بیش از پیش به محیط مجازی و عنایت بر تغييرات ساختاریِ موجود در خانواده‌ها که به تبع آن به کوچک‌شدنِ خانواده و نوعي گريز به توجه ديگران انجامیده است، می‌تواند اولين لغزشگاه جوانانی باشد که بدون برنامه و پیشینۀ مشخص از کاربرد شبکه‌های اجتماعی، تام و تمامِ وقت را در این فضا سپری می‌کنند.
در حالی استفاده از شبکه‌های اجتماعی به طور گسترده درحال وقوع است -وَ البته با توجه به ضرورت متفاوت افراد در این فضا، دارای اهمیت است- که عدمِ نادیده انگاریِ نوجوانان در گسترۀ مجازی، از اولویت‌های فرهنگی در بازه زمانیِ کنونی محسوب می‌شود که همچنان با نبودِ فرهنگ‌سازی در این زمینه مواجه است و اگرچه یک ضلعِ قابل توجه در این راستا، پردازش و ترویج حوزه کتاب‌خوانی در جامعه است که ضعف بنیاد خانواده و توسعه فضاهای تک‌نفره ما بین اهالی خانواده که به کاهش سلامت روانی وعدم پذیرش مسئولیت‌پذیری ختم شده، ازجمله معضلات عدیده‌ای است که به دلیلِ استفادۀ نادرست و کنترل نشده از اینترنت، بروز و نوسان بیشتری پیدا کرده و به گفتۀ مجتبی همتی‌فر- دانش‌آموخته دکترای علوم تربیتی؛ «اصلی‌ترین عنصر فضای مجازی موضوع محتواست و مدیریت محتوا هم به مدیریت زیرساخت برمی‌گردد و مدیریت زیرساخت‌های فضای مجازی چندان در اختیار ما نیست، بنابراین کودکان و نوجوانان و جوانان که از اقشار حساس جامعه هستند، از لحاظ محیطی بیشترین تأثیر را می‌پذیرند. در اینجا فضای مجازی یکی از مخاطرات اصلی است که سنین یادشده را تهدید می‌کند به‌ویژه اکنون که ما به شکل اضطرار ضریب زیادی به آموزش مجازی داده‌ایم و بچه‌ها به این فضا دسترسی پیدا کرده‌اند، اما این فضا کنترل شده نیست، البته بخشی از این کنترل را باید خانواده‌ها انجام دهند».
وَ موارد مذکور، در حالی از جمله مؤلفه‌های قابل بررسی و رصد مستمر از سوی مربیان و مسئولان فرهنگی در این زمینه است که فرهنگ‌سازی و تمرکز برای استفاده صحیح از شبکه‌های متعدد اجتماعی، همچنان مغفول است و به نظر می‌رسد وقت آن رسیده تا گام ابتدایی برای اجرای این مهم در کشور از سوی نهادهای متولی برداشته شود و باید منتظر بود و دید می‌توان به جامعه‌ای با آینده‌ای به دور از خطرات فضای مجازی امیدوار بود یا خیر!
Elhamamerkashi@ymail.com