طرح«اسرائیل بزرگ» ؛ سراب بی بی شکسته
اختصاصی پیام آشنا- در ماه‌های اخیر، تنش‌ها در سرزمین‌های فلسطینی به اوج تازه‌ای رسیده و سیاست‌های رژیم صهیونیستی در کرانه باختری و نوار غزه واکنش گسترده جامعه جهانی، کشورهای عربی و سازمان‌های بین‌المللی را به همراه داشته است. از اعلام طرح «اسرائیل بزرگ» و پروژه E1 گرفته تا بحران انسانی عمیق در غزه و پیامدهای اقتصادی داخلی اسرائیل، این تحولات زنجیره‌ای از چالش‌ها را برای ثبات منطقه و حقوق مردم فلسطین ایجاد کرده است.
بیانیه اخیر ۳۱ کشور عربی و اسلامی و واکنش‌ها
بیانیه اخیر ۳۱ کشور عربی و اسلامی به همراه اتحادیه عرب، سازمان همکاری اسلامی و شورای همکاری خلیج فارس، بار دیگر مخالفت گسترده جهان عرب و اسلام با سیاست‌های اشغالگرانه رژیم صهیونیستی را نشان داد. در این بیانیه، اظهارات نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی، بنیامین نتانیاهو، درباره «اسرائیل بزرگ» به صراحت محکوم شده و آن را تهدیدی جدی برای امنیت منطقه و حاکمیت کشورها توصیف کردند.
طرح «اسرائیل بزرگ» و پروژه E1؛ تحلیل و پیامدها
نخست‌وزیر اسرائیل با پیوند زدن خود به «رؤیای اسرائیل بزرگ» و وزیر دارایی این رژیم، بتسلئیل اسموتریچ، با اجرای پروژه E1، قصد دارند بیش از ۳۴۰۰ واحد مسکونی جدید در معالیه ادومیم در کرانه باختری بسازند. کارشناسان فلسطینی این اقدام را «قطع ارتباط جغرافیایی شمال و جنوب کرانه باختری و نابودی امکان تشکیل کشور مستقل فلسطینی» ارزیابی می‌کنند.
فخری ابو دیاب، کارشناس امور قدس، هشدار می‌دهد که موفقیت این طرح، نه تنها به قدس و کرانه باختری محدود نمی‌شود، بلکه سنگ بنای تحقق اهداف ایدئولوژیک رژیم اسرائیل از «نیل تا فرات» است و می‌تواند امنیت کشورهای عربی را نیز در آینده تهدید کند.
پروژه موسوم به E1 که سال‌ها به دلیل فشارهای جهانی متوقف مانده بود، اکنون دوباره در دستور کار است. این طرح شامل ساخت حدود ۳٬۳۰۰ واحد مسکونی در منطقه‌ای بین اورشلیم شرقی و شهرک ماعلاه آدومیم است. بر اساس گزارش دفتر هماهنگ‌کننده امور بشردوستانه سازمان ملل، اجرای این پروژه باعث جداسازی شمال و جنوب کرانه باختری می‌شود و پیوستگی سرزمینی یک دولت فلسطینی آینده را از بین می‌برد.
مطابق داده‌های «صلح اکنون»، تنها در سال ۲۰۲۳ بیش از ۱۲٬۳۰۰ واحد شهرک‌نشین جدید در کرانه باختری تصویب یا آغاز به ساخت شده است؛ رقمی بی‌سابقه از زمان آغاز ثبت این آمار. این روند در سال ۲۰۲۴ نیز ادامه یافته و بیش از ۹٬۰۰۰ واحد جدید در نیمه نخست سال کلنگ‌زنی شده است.
شهرک‌سازی اسرائیل در سرزمین‌های اشغالی، به‌طور مکرر در اسناد و قطعنامه‌های سازمان ملل غیرقانونی اعلام شده است. قطعنامه ۲۴۲ شورای امنیت (۱۹۶۷) خواستار عقب‌نشینی اسرائیل از سرزمین‌های اشغالی جنگ شش‌روزه شد و قطعنامه ۲۳۳۴ (۲۰۱۶) تصریح می‌کند که شهرک‌سازی «فاقد وجاهت قانونی» است و «نقض آشکار حقوق بین‌الملل» محسوب می‌شود. با وجود این، اسرائیل نه تنها این قطعنامه‌ها را نادیده گرفته، بلکه روند شهرک‌سازی را سرعت بخشیده است.
اتحادیه اروپا پروژه E1 را «تهدید مستقیم» علیه راه‌حل دو دولت دانسته و آلمان و فرانسه هشدار داده‌اند که چنین اقداماتی «فرآیند صلح» را غیرقابل برگشت خواهد کرد. اردن، مصر، عربستان و سایر کشورهای عرب منطقه نیز اجرای این پروژه را خط قرمز امنیت ملی خود خوانده‌اند و اندونزی آن را «تلاشی برای استعمار نوین» توصیف کرده است. در مقابل، آمریکا موضع حمایتی نسبت به طرح «اسرائیل بزرگ» اتخاذ کرده است.
پیشبرد پروژه «اسرائیل بزرگ» می‌تواند موج تازه‌ای از مقاومت مسلحانه در سرزمین‌های اشغالی و افزایش درگیری‌ها را به همراه داشته باشد. نادیده گرفتن نظام بین‌المللی حقوقی نیز اعتماد به نهادهای چندجانبه را تضعیف می‌کند و الگویی خطرناک برای دیگر مناقشات مرزی جهان ایجاد می‌کند.
بحران انسانی در غزه
در سایه این سیاست‌ها، بحران انسانی در غزه ادامه دارد. دیده‌بان حقوق بشر اروپا-مدیترانه از تخریب کامل محله الزیتون و آوارگی اجباری ساکنان خبر داده و نسبت به وقوع نسل‌کشی و قتل‌عام گسترده غیرنظامیان هشدار داده است. دولت غزه نیز از ادامه سیاست «مهندسی مرگ تدریجی» علیه بیش از ۱.۲ میلیون کودک و بیمار خبر می‌دهد و آن را مسئولیت کامل رژیم صهیونیستی و حامیان آن دانسته است. آژانس آنروا نیز محدودیت در توزیع منابع انسانی و غذایی را عامل تشدید بحران غزه معرفی کرده است.
پیامدهای داخلی و اقتصادی جنگ افروزی رژیم صهیونیستی
علاوه بر پیامدهای انسانی و سیاسی، تحلیل‌ها از کاهش محسوس شاخص‌های اقتصادی رژیم صهیونیستی حکایت دارند. شبکه ۱۳ اسرائیل از کوچک شدن ۳.۵ درصدی اقتصاد این رژیم خبر داده و ده‌ها اقتصاددان بین‌المللی نسبت به پیامدهای جنگ‌افروزی اسرائیل، از جمله تحریم‌های احتمالی اروپا، فرار سرمایه و کاهش شدید نیروی کار متخصص هشدار داده‌اند. جنگ‌های طولانی مدت با غزه، فشار بر بودجه بخش‌های حیاتی مانند آموزش و بهداشت، افزایش هزینه زندگی شهرک‌نشینان و رکود در بازار املاک را به دنبال داشته است.
طرح «اسرائیل بزرگ» و پروژه‌های هم‌راستا مانند E1، علاوه بر تشدید بحران فلسطین و نقض قوانین بین‌الملل، زمینه فشارهای داخلی و اقتصادی بر رژیم اسرائیل را فراهم کرده و باعث افزایش انزوای آن در عرصه جهانی شده است. در کنار این، بحران انسانی عمیق در غزه و واکنش گسترده کشورهای عربی و سازمان‌های بین‌المللی، هشدار روشنی است نسبت به پیامدهای ادامه سیاست‌های اشغالگرانه. این تحولات نشان می‌دهند که بی‌توجهی به حقوق فلسطینیان و قوانین بین‌الملل نه تنها ثبات منطقه را تهدید می‌کند، بلکه آینده سیاسی و اقتصادی اسرائیل را نیز با چالش‌های جدی روبه‌رو خواهد ساخت.