استاد فرشچیان؛ جلوه هنر و ایمان در قابی رنگین
اختصاصی پیام آشنا- محمود فرشچیان، نگارگر نامدار ایرانی که با سبک نوآورانه و آثار ماندگار خود مرزهای هنر سنتی را گشود و جایگاه نگارگری ایران را در جهان تثبیت کرد، صبحگاه شنبه ۱۸ اَمرداد ۱۴۰۴ در ۹۶ سالگی در ایالات متحده چشم از جهان فروبست و جامعه فرهنگی و هنری کشور را در بهت و اندوه فروبرد.
محمود فرشچیان در چهارم بهمن‌ماه ۱۳۰۸ در اصفهان، شهری که خود موزه‌ای زنده از هنر ایرانی است، به دنیا آمد. از کودکی به واسطه علاقه‌مندی پدرش به هنر و فرش با دنیای رنگ و طرح آشنا شد و نخستین آموزش‌های نگارگری را در کارگاه استاد میرزا آقا امامی دریافت کرد. پس از آن، در هنرستان هنرهای زیبای اصفهان زیر نظر استاد عیسی بهادری آموزش دید و پایه‌های علمی و سنتی هنر نگارگری را استوار ساخت.
پس از اخذ دیپلم، فرشچیان به اروپا سفر کرد و با مشاهده آثار استادان رنسانس و باروک، تجربه‌ای نوین از ترکیب‌بندی، پرسپکتیو و نورپردازی غربی را با ریشه‌های کهن هنر ایرانی پیوند زد. بازگشت او به ایران نقطه آغاز شکل‌گیری «مکتب فرشچیان» بود؛ سبکی منحصربه‌فرد که سنت نگارگری ایران را با ابتکاراتی نوین پیوند داد.
آثار استاد فرشچیان نه تنها امتداد سنت چندصدساله نگارگری بودند، بلکه با رنگ‌های زنده، ترکیب‌بندی‌های پیچیده و حرکت شاعرانه شخصیت‌ها، حس عرفانی و معنوی را به بیننده منتقل می‌کردند. تابلوهای شاخص او مانند «عصر عاشورا»، «پنجمین روز آفرینش» و «معراج» فراتر از تصویر، به تجربه‌ای احساسی و فکری بدل شدند.
فرشچیان سال‌ها در اداره کل هنرهای زیبا فعالیت کرد، ریاست اداره هنرهای ملی را برعهده گرفت و در دانشگاه تهران به تدریس پرداخت. شاگردان برجسته‌ای تربیت کرد که هر یک در عرصه هنر ایران تأثیرگذار شدند. آثارش در موزه‌ها و نمایشگاه‌های معتبر جهان از جمله لوور، متروپولیتن، شیکاگو، توکیو و وین به نمایش درآمد و نام ایران را در هنر جهانی پرافتخار ساخت.
از مهم‌ترین یادگارهای او می‌توان به طراحی ضریح مطهر امام رضا (ع) و ضریح جدید مقبره سیدالشهدا (ع) در کربلا اشاره کرد؛ آثاری که هنر و معنویت را در اوج هم‌نشینی به تصویر کشیدند. مجموعه آثار فرشچیان در موزه اختصاصی وی در کاخ سعدآباد تهران نگهداری می‌شود.
این استاد برجسته جوایز و نشان‌های متعددی از جمله نشان درجه یک فرهنگ و هنر جمهوری اسلامی ایران و جوایز بین‌المللی از ایتالیا و بلژیک دریافت کرد و بسیاری او را «احیاگر نگارگری ایرانی» نامیدند.
در سال‌های پایانی عمر در آمریکا اقامت داشت و به دلیل بیماری کمتر در محافل عمومی ظاهر می‌شد. صبح شنبه ۱۸ مرداد ۱۴۰۴، خبر درگذشتش منتشر شد و جامعه هنری ایران یکی از ستون‌های اصلی نگارگری معاصر خود را از دست داد.
محمود فرشچیان با خلق آثاری که حافظ بخشی از هویت بصری ایران هستند، نشان داد که می‌توان بدون گسست از ریشه‌ها، به زبان جهانی هنر سخن گفت. نام و آثار او در تاریخ فرهنگ و هنر ایران جاودانه خواهد ماند.