البرز و تهران در لبۀ پرتگاه؛ نفس‌های آخر منابع آبی
اختصاصی پیام آشنا- تهران و البرز با جمعیتی حدود ۲۰ میلیون نفر، اکنون در معرض شدیدترین تنش آبی قرار دارند؛ موضوعی که طی ماه‌های اخیر به یکی از دغدغه‌های اصلی مسئولان و مردم تبدیل شده است. در این میان، اظهارات پزشکیان، رئیس جمهور، و عیسی بزرگ‌زاده، سخنگوی صنعت آب، نشان می‌دهد وضعیت پیچیده‌تر از آن است که صرفاً یک بحران ساده باشد و نیازمند مدیریت هوشمند و چندجانبه است.
وضعیت قرمز تنش آبی
پزشکیان، رئیس جمهور، با تأکید بر حساسیت وضعیت آب در تهران و البرز، از ضرورت اقدامات فوری و برنامه‌ریزی بلندمدت خبر داده است. به گفته او، تهران شهری چندمنبعی است که حدود ۵۰ درصد آب مصرفی آن از منابع زیرزمینی و ۵۰ درصد از منابع سطحی تأمین می‌شود. این ترکیب خاص، مدیریت منابع را بسیار پیچیده کرده و اجازه نمی‌دهد تنها به یک راهکار بسنده شود.
رئیس جمهور بر اهمیت بازنگری در نظام تعرفه‌گذاری و مدیریت مصرف تأکید کرد و گفت: «مدیریت مصرف و اصلاح تعرفه‌ها شرط لازم برای پایداری منابع آب است.» پزشکیان هشدار داد که اگر سهم مصرف آب در بخش کشاورزی اصلاح نشود، رسیدن به تعادل آبی در استان تهران ممکن نخواهد بود.
سخنگوی صنعت آب: پیشرفت پروژه‌ها و ضرورت همکاری مردم
عیسی بزرگ‌زاده، سخنگوی صنعت آب، ضمن ارائه گزارشی از پیشرفت چشمگیر پروژه‌های انتقال آب، به دو پروژه کلیدی اشاره کرد که سهم آب سطحی تهران را تا پایان تابستان افزایش خواهند داد. او با اشاره به اینکه پروژه‌های انتقال آب بیش از ۶۰ درصد پیشرفت کرده‌اند و سرعت اجرا نسبت به گذشته دو برابر شده، گفت: «انتقال تأمین آب کرج از سد کرج به سد طالقان، به آزادسازی حجم قابل توجهی از آب برای تهران منجر خواهد شد.»
بزرگ‌زاده همچنین بر اهمیت حفظ کیفیت آب شرب تأکید کرد و گفت: «کیفیت آب شرب خط قرمز ماست. با وجود چالش‌های دوره‌های خشک، آب توزیع‌شده تحت کنترل دقیق بیش از ۹۰۰ آزمایشگاه در سراسر کشور قرار دارد.» او از مردم خواست هرگونه مشکل کیفی را از طریق سامانه ۱۲۲ گزارش دهند تا سریعاً پیگیری شود.
مشکلات ساختاری؛ از فرسودگی شبکه تا نبود کنتورهای مستقل
سخنگوی صنعت آب، مشکلات زیرساختی را نیز یکی از موانع اصلی مدیریت بهینه منابع آب دانست. شبکه آبرسانی تهران با طول ۲۱ هزار کیلومتر و لوله‌هایی با قدمت ۵۰ تا ۷۰ سال، دچار فرسودگی است و سالانه حدود ۸۰ میلیون مترمکعب آب به دلیل نشت هدر می‌رود. اختلاف ارتفاع مناطق شهری نیز نیازمند استفاده از فشارشکن‌های متعدد است که گاهی به درستی عمل نمی‌کنند و فشار آب برخی مناطق را به‌شدت کاهش می‌دهند.
همچنین، نبود کنتور مستقل برای هر واحد مسکونی یکی دیگر از چالش‌های مهم است که امکان سنجش دقیق و عادلانه مصرف را دشوار کرده است. بزرگ‌زاده تأکید کرد که تا زمانی که هر واحد مسکونی کنتور مستقل نداشته باشد، عادلانه‌ترین روش اندازه‌گیری مصرف ممکن نیست.
تعرفه‌های غیر بازدارنده و ضرورت اصلاح
یکی دیگر از مشکلات برجسته، تعرفه‌های آب است که به گفته بزرگ‌زاده، بازدارنده نیستند و قانون فعلی اجازه اصلاحات اساسی را نمی‌دهد. تعرفه مصرف تا ۱۲ مترمکعب در ماه بسیار پایین است و حتی در صورت مصرف یک و نیم برابر الگو نیز قبض به اندازه قابل توجهی افزایش نمی‌یابد. وی تاکید کرد: «تعرفه‌ها باید به گونه‌ای تنظیم شوند که مصرف‌های بالا مشمول هزینه‌های بیشتری شوند و انگیزه کاهش مصرف ایجاد شود.»
نقش کشاورزی و ضرورت اصلاح سهم مصرف
سهم بخش کشاورزی در مصرف آب استان تهران حدود ۴۵ درصد است که اصلاح این سهم برای رسیدن به تعادل آبی ضروری است. پزشکیان و بزرگ‌زاده هر دو بر این نکته تأکید دارند که بدون اصلاح الگوی مصرف کشاورزی، مدیریت بحران آب در شهرهای بزرگ بی‌نتیجه خواهد بود.
چشم‌انداز و راهکارها؛ از مدیریت جامع تا همکاری مردمی
پزشکیان تأکید دارد که حل بحران آب تهران نیازمند رویکردی چندجانبه و هماهنگ میان دولت، نهادهای محلی و مردم است. بزرگ‌زاده نیز این موضوع را تکرار کرده و گفته است: «حل واقعی مشکلات آب در تهران تنها با همکاری فنی، اجتماعی و حکمرانی ممکن است.»
وی با اشاره به هدف کاهش مصرف آب استان تهران از ۳.۷ میلیارد مترمکعب به ۲.۲ میلیارد مترمکعب تا سال ۱۴۰۷، تصریح کرد که کاهش ۳۰ درصدی برداشت آب زیرزمینی اجتناب‌ناپذیر است و باید با مدیریت مصرف، به‌روزرسانی شبکه‌ها، استفاده از پساب و تقویت سامانه‌های پاسخگو به موقعیت‌های اضطراری، به پایداری منابع آب دست یافت.
بحران آب تهران و البرز، بیش از آنکه فقط یک مشکل فنی باشد، چالشی اجتماعی، مدیریتی و اقتصادی است که نیازمند نگاه واقع‌بینانه و همکاری همه‌جانبه است. اظهارات پزشکیان و سخنگوی صنعت آب نشان می‌دهد که با وجود سختی‌ها، اقدامات مهمی در حال اجراست، اما بدون همراهی مردم و اصلاح سیاست‌ها، تهران همچنان در معرض خطر جدی کم‌آبی خواهد بود.