گوشت هست، اما گران!
اختصاصی پیام آشنا - با وجود وعده‌های مکرر برای خودکفایی در تولید گوشت قرمز، همچنان حدود ۲۰ درصد از نیاز کشور از مسیر واردات تأمین می‌شود. این در حالی است که ظرفیت بالای دامپروری و تجربه دهه‌های گذشته، چشم‌انداز روشنی از تحقق کامل این هدف ارائه نمی‌دهد. تازه‌ترین اظهارات وزیر جهاد کشاورزی و معاونان این وزارتخانه، ابعاد جدیدی از واقعیت‌های اقتصادی، فنی و سیاسی این حوزه را روشن کرده است.
گوشت قرمز؛ کالایی لوکس یا الزام معیشتی؟
غلامرضا نوری قزلجه، وزیر جهاد کشاورزی، در گفت‌وگویی تأکید کرد: “قیمت تمام‌شده گوشت قرمز یک واقعیت انکارناپذیر است.” او با بیان اینکه گوشت قرمز برخلاف سایر منابع پروتئینی هزینه‌برتر است، تصریح کرد که حتی در صورت خودکفایی نیز نباید انتظار کاهش چشمگیر قیمت را داشت. از دید او، بهره‌وری و اصلاح نژاد دام می‌تواند بخشی از هزینه‌ها را کاهش دهد، اما نمی‌تواند معجزه کند.
با این حال، این پرسش اساسی مطرح می‌شود که در صورت حذف واردات و تکیه کامل بر تولید داخل، وضعیت معیشت اقشار متوسط و ضعیف جامعه چگونه خواهد شد؟ آیا دولت برای جبران این شکاف قیمتی، برنامه حمایتی مؤثری در نظر دارد؟
نقش واردات؛ تکیه‌گاه استراتژیک یا ابزار تنظیم‌گر؟
بر اساس گفته‌های اکبر فتحی، معاون اقتصادی وزیر جهاد کشاورزی، واردات گوشت قرمز تنها هفت درصد از کل نیاز را شامل می‌شود و هدف از آن صرفاً تنظیم بازار و جلوگیری از نوسانات شدید قیمتی است. این در حالی است که حسن‌نژاد، معاون امور دام وزارتخانه، اعلام کرده کشور حدود ۹۲۳ هزار تن گوشت قرمز در سال تولید می‌کند و رقم واردات حدود ۱۴۰ تا ۱۵۰ هزار تن برآورد می‌شود؛ آماری که بیش از دو برابر ادعای معاون اقتصادی است و نشان از تعارض آماری در بدنه سیاست‌گذاری دارد.
از سوی دیگر، اختصاص ارز ترجیحی برای واردات گوشت همچنان ادامه دارد؛ موضوعی که اگرچه در کوتاه‌مدت تورم قیمتی را مهار می‌کند، اما در بلندمدت موجب فشار بر تولید داخل و تضعیف توان رقابتی دامداران می‌شود.
برنامه‌های خودکفایی؛ سیاست‌گذاری با ابهامات اجرایی
مطابق قانون برنامه هفتم توسعه، وزارت جهاد کشاورزی مکلف به رسیدن به خودکفایی ۹۰ درصدی در محصولات اساسی، از جمله گوشت قرمز، شده است. اما موانعی همچون خشکسالی، کمبود سرمایه در گردش، محدودیت نهاده‌های دامی و نوسانات نرخ ارز مسیر تحقق این هدف را دشوار کرده است.
در همین راستا، وزارت جهاد برنامه‌هایی همچون تأمین تسهیلات سرمایه در گردش برای واحدهای پرواربندی، اصلاح نژاد، افزایش راندمان تولید، توسعه مراتع و واردات نهاده‌ها را دنبال می‌کند. هرچند این سیاست‌ها در جای خود ضروری‌اند، اما زمان‌بر بودن اثربخشی آن‌ها، فاصله هدف تا واقعیت را برجسته می‌کند.
آمارها چه می‌گویند؟
طبق گزارش مرکز آمار، عرضه گوشت قرمز در اردیبهشت ۱۴۰۴ نسبت به سال قبل ۱۴ درصد افزایش داشته و به ۳۷ هزار تن رسیده است. این رشد هرچند امیدوارکننده است، اما همچنان کمتر از نیاز واقعی بازار تلقی می‌شود. همچنین عرضه گوشت طیور نیز در همین مدت ۴ درصد افزایش یافته که بیانگر توان بالاتر این بخش در پاسخگویی به تقاضای داخلی است.
اگرچه هدف خودکفایی در تولید گوشت قرمز، از منظر اقتصادی و امنیت غذایی راهبردی است، اما بدون در نظر گرفتن هزینه اجتماعی، اثرات تورمی، توان مالی مصرف‌کننده و محدودیت منابع طبیعی، این هدف می‌تواند به ضد خود تبدیل شود.
در حالی که وزارت جهاد کشاورزی بر سیاست‌های تولیدمحور تأکید دارد، نیاز به سیاست‌گذاری مکمل در حوزه حمایت از مصرف‌کننده، حذف واسطه‌های رانتی، و شفاف‌سازی آمار و عملکرد بیش از پیش احساس می‌شود.