عطش دیجیتال: بحران پنهان مصرف آب در عصر فناوری
نسترن کیوان‌پور- ایران امروز با بحرانی عمیق و همه‌جانبه در منابع آبی خود روبه‌رو است؛ خشکسالی‌های مکرر، افت بی‌سابقه ذخایر زیرزمینی و کاهش بارش‌ها هر روز زندگی میلیون‌ها نفر را تهدید می‌کند. در میان این چالش‌های بزرگ، بحرانی کمتر دیده‌شده اما مهم به وجود آمده است که با توسعه روزافزون فناوری‌های دیجیتال و مراکز داده ارتباط مستقیم دارد؛ مصرف بی‌رویه آب در دیتاسنترها، آن قلب‌های پرکار پردازش داده‌ها که پشت پرده ارتباطات اینترنتی و فضای ابری فعالیت می‌کنند.
دیتاسنترها به دلیل گرمای بالایی که تجهیزاتشان تولید می‌کند، نیازمند سیستم‌های خنک‌کننده قوی هستند که اغلب به آب زیادی وابسته‌اند. این مصرف عظیم آب در مناطقی که خود با کمبود شدید منابع آبی مواجه‌اند، می‌تواند بحرانی تازه و جدی را رقم بزند که کمتر در محافل عمومی به آن پرداخته شده است.
آمارها بسیار هشداردهنده‌اند: یک دیتاسنتر معمولی روزانه تا حدود یک و نیم میلیون لیتر آب برای خنک‌سازی مصرف می‌کند؛ معادل مصرف آب صدها خانوار شهری. این عدد در شرایطی که حجم داده‌ها و مراکز پردازش داده در سراسر جهان به طور مداوم در حال افزایش است، هر سال رشد چشمگیری دارد.
این تناقض چالش‌برانگیز، یعنی نیاز همزمان به توسعه فناوری دیجیتال و مدیریت منابع آب محدود، مسئله‌ای است که نیازمند راهکارهای خلاقانه و جامع است. در دنیا شرکت‌های بزرگ فناوری در حال تجربه راه‌هایی مثل استفاده از خنک‌کننده‌های هوایی، بهره‌برداری از آب بازیافتی، استقرار دیتاسنترها در مناطق سردسیر و استفاده از هوش مصنوعی برای بهینه‌سازی مصرف انرژی و آب هستند.
ایران اما همچنان در ابتدای راه است. توسعه فناوری اطلاعات بدون توجه به این معضل، می‌تواند منابع آبی کشور را بیشتر به خطر بیندازد. از این رو، ضرورت دارد با اتخاذ سیاست‌های هوشمندانه و به‌کارگیری فناوری‌های نوین، از مصرف بی‌رویه آب در این حوزه جلوگیری کنیم.
آب، این مایه حیات که همچنان رگ‌های زندگی شهری و دیجیتال را می‌سازد، اگر بی‌توجهی شود، به نقطه‌ای بحرانی خواهد رسید که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. این تهدید یک هشدار جدی به فعالان فناوری، مدیران و سیاست‌گذاران است که پیش از آنکه تشنگی دیجیتال منابع آبی را به پایان برساند، راه‌های پایدار و هوشمندی برای محافظت از این منابع حیاتی پیدا کنند.