اختصاصی پیام آشنا- بازار برنج ایران، دومین کالای پرمصرف کشاورزی پس از گندم، این روزها با چالش‌های جدی مواجه است. با وجود ثبت سفارش‌های گسترده، کمبود ارز و تأخیر در تخصیص آن، مسیر واردات و عرضه این محصول راهبردی دچار اختلال شده است. کارشناسان هشدار می‌دهند که ادامه این روند می‌تواند آرامش بازار را تحت تاثیر قرار دهد و معیشت خانوارها را هدف قرار دهد.
بازار برنج؛ بین عرضه و تقاضا
مجیدرضا خاکی، دبیر انجمن واردکنندگان برنج، با اشاره به اهمیت برنج در سبد غذایی خانوارهای ایرانی، تأکید می‌کند که مشکل اصلی بازار، نه کمبود ثبت سفارش، بلکه تأخیر در تخصیص ارز است. بر اساس آمار، از آذر سال گذشته تاکنون حدود یک میلیارد یورو ثبت سفارش بخش خصوصی صادر شده که تنها ۳۰ درصد آن تأمین ارز شده است. این کمبود سبب شده فروشندگان خارجی رغبت کمتری برای ارسال محموله‌ها داشته باشند و روند آزادسازی اسناد بارها نیز با تأخیر همراه شود.
نیاز بازار و اهمیت زمان‌بندی
با کاهش تولید داخلی به دلیل محدودیت منابع آب و خاک، کشور در سال جاری به حدود ۱.۴ میلیون تن برنج وارداتی نیاز دارد. تاکنون نزدیک به ۷۰۰ هزار تن ترخیص شده و بخش باقی‌مانده باید تا پایان سال به تدریج به بازار عرضه شود. تقارن ماه رمضان و ایام پایانی سال باعث افزایش مصرف می‌شود و غفلت از مدیریت واردات در این بازه، می‌تواند هزینه‌های اقتصادی و اجتماعی به همراه داشته باشد.
ثبت سفارش بدون تخصیص ارز؛ چک بلامحل بازار
خاکی توضیح می‌دهد که ثبت سفارش بدون تخصیص ارز مانند «چک بلامحل» است؛ کالا وارد کشور می‌شود اما عرضه واقعی اتفاق نمی‌افتد. او چهار مؤلفه زمان، کیفیت، مکان و قیمت مناسب را شرط تبدیل واردات به عرضه واقعی می‌داند و هشدار می‌دهد که تاخیر در هر یک از این مراحل، بازار را دچار نوسان و التهاب می‌کند.
سیاست ارزی و نگاه امنیتی؛ مانع انگیزه بخش خصوصی
نگاه قهری و تأکید دولت بر ارز ترجیحی، همراه با پرداخت‌های غیرموقع، هزینه‌های سنگین و کاهش انگیزه واردکنندگان را در پی داشته است. فعالان بازار بر این باورند که بخش خصوصی تاکنون با اتکا به منابع خود بازار را مدیریت کرده است و ریشه مشکلات فعلی نه احتکار، بلکه عدم تخصیص به موقع ارز و محدودیت‌های غیرضروری است.
واقعیت بازار و کیفیت برنج خارجی
اکثر برنج‌های وارداتی (بیش از ۷۰ درصد) هندی است که با قیمت مناسب در بازار عرضه شده‌اند. بخش مشکل‌دار بازار مربوط به کمتر از ۳۰ درصد، به ویژه برنج پاکستانی است که در کیفیت و قیمت، حساسیت بیشتری ایجاد می‌کند. محدودیت در واریته‌های مجاز و کاهش صرفه اقتصادی واردات این نوع برنج، از دلایل افزایش قیمت آن محسوب می‌شود.
ضرورت اصلاح چرخه تخصیص ارز
خاکی با اشاره به روند فرسایشی تخصیص و کارسازی ارز توسط بانک مرکزی و شرکت‌های مرتبط، هشدار می‌دهد که ادامه تأخیرها می‌تواند جریان واردات را مختل کند و اعتماد تأمین‌کنندگان خارجی را کاهش دهد. او معتقد است با اصلاح فوری چرخه تخصیص ارز، بازار برنج پایدار خواهد ماند و امنیت غذایی کشور حفظ می‌شود.
برنج به‌عنوان دومین کالای راهبردی و قوت غالب خانوارها، نیازمند مدیریت دقیق و فوری است. تامین به موقع ارز و هماهنگی بین وزارت جهاد کشاورزی، بانک مرکزی و بخش خصوصی، کلید حفظ ثبات بازار و جلوگیری از التهاب قیمتی است. نادیده گرفتن این حلقه مفقوده، نه تنها بازار را دچار بحران می‌کند، بلکه معیشت میلیون‌ها خانوار را به خطر می‌اندازد.
