اختصاصی پیام آشنا- «مجمع گفت‌وگوی تهران» با عنوان «عاملیت منطقه‌ای در نظم و بی‌نظم جهانی؛ وفاق یا افتراق» در تاریخ ۲۸ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴ در محل دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه آغاز به‌کار کرد. این مجمع که اکنون به عنوان یک بستر گفت‌وگوی منطقه‌ای معتبر و سالانه در حال نهادینه‌شدن است، در دور جدید خود با حضور بیش از ۲۰۰ هیأت از مقامات ارشد ۵۳ کشور، از جمله وزرای خارجه، معاونان و مشاوران امنیت ملی کشورهای مختلف، در فضایی رسمی و تحلیلی برگزار می‌شود.
هدف اصلی از برگزاری مجمع گفت‌وگوی تهران، ایجاد فرصتی برای گفت‌وگو، هم‌اندیشی و تبیین نقش‌آفرینی منطقه‌ای کشورها در شرایط گذار نظم بین‌المللی است؛ نظمی که در سال‌های اخیر با چالش‌های بی‌سابقه‌ای چون جنگ، تحریم، چندقطبی شدن قدرت و بحران‌های بشردوستانه روبرو بوده و از سوی دیگر، نقش بازیگران منطقه‌ای در مدیریت تحولات را به شکلی چشم‌گیر افزایش داده است.
جمهوری اسلامی ایران با ابتکار برگزاری این مجمع، می‌کوشد نشان دهد که کشورهای منطقه، به‌ویژه در غرب آسیا، نه‌تنها قربانیان بی‌ثباتی نیستند، بلکه قادر به ایفای نقش سازنده در بازتعریف نظم جهانی آینده نیز هستند. عنوان محوری امسال – «وفاق یا افتراق» – بازتاب‌دهنده این واقعیت است که منطقه ما در دو راهی مهمی قرار گرفته است: یا به‌سوی همکاری، همگرایی و گفت‌وگو حرکت خواهد کرد، یا در دام تقابل‌ها و بی‌اعتمادی‌های تاریخی باقی خواهد ماند.
این مجمع در ادامه دو نشست پیشین خود – در اسفند ۱۳۹۹ با حضور محمدجواد ظریف و در آذر ۱۴۰۱ با سخنرانی شهید حسین امیرعبداللهیان – این‌بار نیز با حضور چهره‌های کلیدی همچون رئیس‌جمهور جمهوری اسلامی ایران، وزیر امور خارجه، و مهمانان برجسته‌ای از جمله وزرای خارجه تاجیکستان، عمان، افغانستان، مشاور امنیت ملی ارمنستان، و رئیس اقلیم کردستان عراق، بر تداوم نقش دیپلماسی فعال ایران در شکل‌دهی به آینده منطقه‌ای و جهانی تأکید می‌ورزد.
موضوعات مورد بحث در این نشست شامل رفع تحریم‌ها، خلع سلاح در خاورمیانه، مسئله سلاح‌های کشتار جمعی، و راهکارهای تقویت گفت‌وگو و همکاری منطقه‌ای است. همچنین، برگزاری ۴۰ پنل تخصصی با مشارکت کارشناسان و تصمیم‌سازان بین‌المللی، این مجمع را به یکی از مهم‌ترین مجامع فکری و دیپلماتیک در سطح منطقه‌ای بدل کرده است.
در افتتاحیه این مجمع، دکتر مسعود پزشکیان رئیس‌جمهور کشورمان، ضمن تبیین راهبرد کلان سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، گفت‌وگو را مسیر عزتمند، مسئولانه و خردمندانه‌ای برای حل‌وفصل بحران‌های منطقه‌ای معرفی کرد.
وی با تأکید بر اینکه گفت‌وگو نه‌تنها ابزار صلح، بلکه شاخص بلوغ سیاسی ملت‌هاست، خواستار همگرایی کشورهای اسلامی در حمایت از فلسطین و پایان نسل‌کشی صهیونیست‌ها شد و افزود: ایران از هر تلاشی برای تحقق صلح عادلانه و مقابله با ظلم و اشغالگری حمایت می‌کند.
سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران نیز در سخنانی تحلیلی، با اشاره به تحولات جهانی و افول اعتبار ساختارهای غرب‌محور، تأکید کرد که تنها راه پایدار برای حل مشکلات منطقه، تکیه بر توان داخلی و همکاری میان کشورهای منطقه بدون دخالت بیگانگان است.
او افزود: ما بارها شاهد بوده‌ایم که مداخله خارجی نه‌تنها بحران‌ها را حل نکرده، بلکه باعث تشدید آن‌ها شده است. ایران بر پایه تجربه موفق مبارزه با داعش، راهکارهای امنیت‌محور را کنار گذاشته و به سمت گفتمان‌سازی بومی حرکت کرده است.
بدر البوسعیدی وزیر امور خارجه عمان نیز، هم‌راستا با مواضع جمهوری اسلامی ایران، بر لزوم احیای گفت‌وگو درباره فلسطین تأکید کرد و گفت: این نسل‌کشی جاری در غزه، لکه ننگی بر پیشانی جامعه جهانی است. اگرچه گفت‌وگو سخت است، اما جایگزینی ندارد و عمان همچون ایران، همچنان به مسیر گفت‌وگو وفادار است.
او از برخی نشانه‌های تغییر سیاست آمریکا در قبال مسئله فلسطین سخن گفت و در عین حال، هشدار داد که اعمال پیش‌شرط‌های غیرواقعی و انتخاب‌گزینشی طرف‌های مذاکره، از موانع جدی در مسیر صلح بوده‌اند.
در بخش دیگری از نشست، حکمت حاجی‌اف، دستیار رئیس‌جمهور آذربایجان، با اشاره به سفر موفق رئیس‌جمهور پزشکیان به باکو، از آغاز مرحله جدیدی در روابط تهران و باکو خبر داد و ایران را شریک طبیعی و تاریخی جمهوری آذربایجان خواند.
او گفت: ما به همکاری‌های منطقه‌ای با ایران، ترکیه و روسیه برای توسعه قفقاز جنوبی اعتقاد داریم و دخالت عناصر خارجی را عاملی برای بی‌ثباتی تلقی می‌کنیم.
نچیروان بارزانی، رئیس اقلیم کردستان عراق، در حاشیه مجمع گفت‌وگوی تهران تأکید کرد: «اجازه نخواهیم داد اقلیم کردستان عراق به خطری برای همسایگان، به‌ویژه ایران، تبدیل شود.»
وی با اشاره به مناسبات دیرینه میان ایران و اقلیم افزود: «در نبرد با داعش، ایران نخستین کشوری بود که به ما کمک کرد و شهید حاج قاسم سلیمانی در کنار ما ایستاد.»
بارزانی از پیشرفت همکاری‌های امنیتی میان تهران، اربیل و بغداد خبر داد و حمایت اقلیم از روند انحلال پ.ک.ک را اعلام کرد.
او همچنین به سفر اخیر رئیس‌جمهور ایران به اقلیم اشاره کرد و گفت: «دکتر پزشکیان نخستین سفر خارجی خود را به عراق و اقلیم کردستان اختصاص دادند و هنگام حضور در اربیل، به زبان کردی سخن گفتند؛ این اقدام نماد احترام عمیق بود.»
در بخش جالبی از سخنانش، بارزانی با اشاره به خاطراتش از ایران گفت: «هر بار به ایران می‌آیم، دلم می‌خواهد دوباره به عظیمیه کرج سفر کنم؛ جایی که برایم سرشار از خاطره است.»
مجمع گفت‌وگوی تهران بار دیگر نشان داد که جمهوری اسلامی ایران، نه‌تنها از موضع قدرت، بلکه با تکیه بر خرد تاریخی و مسئولیت اسلامی و انسانی خود، در پی ساختن نظمی نوین در منطقه است.
نظمی که به‌جای تحمیل، بر احترام متقابل؛ به‌جای جنگ، بر گفت‌وگو؛ و به‌جای وابستگی، بر استقلال و همکاری بومی استوار است.
با پیام روشن این نشست مبنی بر لزوم تقویت همگرایی اسلامی، مقابله با اشغالگری صهیونیستی، و ارتقای همکاری‌های منطقه‌ای، ایران بار دیگر نقش بی‌بدیل خود به‌عنوان قدرتی مسئول، محوری و تعیین‌کننده در غرب آسیا را به اثبات رساند.
