اقیانوسی از پلاستیک، درسی از آب: روایتی از پایداری شهری

از اقیانوس تا شهر: یک بحران مشترک

در حالی که A Plastic Ocean، به کارگردانی کریگ لیسون، در ابتدا ما را به اعماق اقیانوس‌ها می‌برد تا زخم‌های پلاستیک بر طبیعت را نشان دهد، به‌تدریج لنز خود را به سمت شهرها می‌چرخاند. این مستند، که در سال ۲۰۱۶ منتشر شد، به بحران جهانی آب اشاره می‌کند: از آلودگی منابع آبی گرفته تا کم‌آبی در مناطق شهری. لیسون در مصاحبه‌ای می‌گوید: «آب، رگ حیات زمین است، اما ما با دست خودمان آن را مسموم کرده‌ایم» (Leeson, 2016).

مستند به شهرهایی می‌پردازد که با چالش کم‌آبی دست‌وپنجه نرم می‌کنند و از فناوری‌های نوین برای مدیریت منابع آبی استفاده می‌کنند. یکی از نمونه‌های برجسته، شهری در کالیفرنیای جنوبی است که از سیستم‌های پیشرفته جمع‌آوری آب باران و بازیافت آب خاکستری بهره می‌برد. این پروژه‌ها، که در مستند به‌صورت گذرا نمایش داده می‌شوند، نشان می‌دهند که چگونه شهرها می‌توانند با الهام از طبیعت، چرخه آب را بازسازی کنند.

نبوغ در دل بحران

در یکی از صحنه‌های به‌یادماندنی مستند، تصاویری از یک محله شهری نشان داده می‌شود که خیابان‌هایش با سطوح نفوذپذیر (permeable pavements) طراحی شده‌اند. این سطوح، مانند اسفنج‌هایی در دل شهر، آب باران را به خود می‌کشند و به جای هدایت آن به فاضلاب، به سفره‌های زیرزمینی بازمی‌گردانند. این ابتکار، که در مستند به‌عنوان نمونه‌ای از «شهرسازی هوشمند» معرفی می‌شود، ریشه در تلاش‌های جهانی برای پایداری دارد. طبق گزارش سازمان حفاظت محیط‌زیست آمریکا، چنین سیستم‌هایی می‌توانند تا ۸۰ درصد آب باران را در مناطق شهری ذخیره کنند.

مستند همچنین به پروژه‌های بازیافت آب خاکستری در برخی شهرها اشاره می‌کند. در یکی از این پروژه‌ها، آب مصرف‌شده در خانه‌ها تصفیه شده و برای آبیاری پارک‌ها و فضاهای سبز استفاده می‌شود. «جولیا رابرتز»، راوی بخشی از مستند، در این باره می‌گوید: «ما نمی‌توانیم آب را هدر دهیم. هر قطره، فرصتی برای زندگی است».

این پیام، که با تصاویر باغ‌های سبز در دل شهرهای خشک همراه می‌شود، مخاطب را به فکر فرو می‌برد: آیا می‌توان شهری ساخت که با طبیعت هم‌زیستی کند؟

معماری که آب را در آغوش می‌کشد

A Plastic Ocean فراتر از هشدار درباره پلاستیک، نمونه‌هایی از معماری پایدار را به نمایش می‌گذارد. در یکی از بخش‌ها، ساختمانی با بام سبز (green roof) نشان داده می‌شود که نه‌تنها آب باران را ذخیره می‌کند، بلکه دمای شهر را کاهش می‌دهد. این طراحی، که در مستند به‌عنوان «معماری آینده» توصیف می‌شود، الهام‌بخش شهرسازان در سراسر جهان بوده است. پروفسور «امیلی چان»، کارشناس محیط‌زیست، در این باره می‌گوید: «شهرهای ما باید مثل جنگل‌ها عمل کنند: جذب‌کننده، بازیافت‌کننده، و زنده».

این مستند همچنین به‌طور غیرمستقیم به سنت‌های باستانی مدیریت آب اشاره دارد. برای مثال، سیستم‌های جمع‌آوری آب باران در شهرهای کویری، که از قنات‌های خاورمیانه الهام گرفته‌اند، نشان می‌دهند که گاهی راه‌حل‌های مدرن در دل تاریخ نهفته‌اند. این تلفیق سنت و نوآوری، پیامی امیدوارکننده به مخاطب می‌دهد: ما می‌توانیم از گذشته درس بگیریم و آینده را بسازیم.

A Plastic Ocean بیش از یک مستند محیط‌زیستی است؛ دعوتی است به بازاندیشی درباره رابطه ما با آب و طبیعت. در حالی که تصاویر اقیانوس‌های پر از پلاستیک قلب را به درد می‌آورند، داستان شهرهایی که با خلاقیت به جنگ کم‌آبی رفته‌اند، امید را زنده می‌کنند. این مستند، که در پلتفرم‌هایی مانند نتفلیکس و آمازون پرایم در دسترس است، مخاطب را به چالش می‌کشد: آیا می‌توانیم شهرهایی بسازیم که نه‌تنها زنده بمانند، بلکه شکوفا شوند؟

وقتی فیلم به پایان می‌رسد و موسیقی آرام آن در پس‌زمینه محو می‌شود، یک سوال در ذهن باقی می‌ماند: اگر شهری در دل کویر می‌تواند آب را گنج بداند، چرا ما نتوانیم؟ توسان، کالیفرنیا، و دیگر شهرهای معرفی‌شده در این مستند به ما یادآوری می‌کنند که حتی در بدترین بحران‌ها، خلاقیت می‌تواند راه را نشان دهد.